Partiit oqaaseqaataat (IA)
Nuuk, 15.april 2002
UPA 02/62.1
Asii C. Narup/IA
Meeqqanut inuusuttunullu Ilulissaniiittunut atuarfimmik/ilinniarfimmik sanaartornissaq pillugu aalajangiiffigisassatut siunnersuut.
Siullermeerneqarnera
Inatsisartuni ilaasortaq Anthon Frederiksen siunnersuuteqarpoq atuartut annertuumik innarluutillit, Ilulissanilu Siungiusarfik Ikinngummi najugaqartut, naleqquttumik atuarfiliuunneqarnissaannik naleqquttumillu atuartinneqarnissaannik Inatsisartut Naalakkersuisunut piumasaqassasut.
Siunnersuummut siullermik oqaaseqarfigissavagut pissutsist Ilulissanorpiaq tunngassuteqartut, aappassaanillu nunami tamarmi atuartut annertusisamik immikkut atuartinneqarnissamik pisariaqartitsisunut apeqqut oqaaseqarfigissallugu. Oqaluuserisassanngortitsisup sumiiffimmi ataasiinnarmi (nammineq borgmesteriuffigisamini) pissutsit atuuttut oqaluuserisassanngortikkaluarai, taamaattoq Inuit Ataqatigiinni isumaqarpugut Inatsisartuni ilaasortat susassaqarfigalugulu pisussaaffigilluinnaripput nunarput tamaat ataatsimut isigalugu qinikkatut sullissinissaq.
Oqaluuserisassanngortitsinerminut tunngavilersuutiminut ilanngullugu Anthon Frederiksenip oqaatigaa Sungiusarfik Ikinngummi najugaqartut atuartinneqarnissaannut ilinniarfissaannullu periarfissaat puiorneqarsimasut.
Taamatut oqarneq pissutsinik piviusunik naliliinerlunnermik tunngaveqartutut sangutitsiniaanermillu siunertaqartutut oqaatigisariaqarpavut.
Pissutsit piviusut eqqortumik saqqumiunneqarnissaat pingaaruteqarluinnarpoq - minnerunngitsumik maani Inatsisartuni.
Eqqaamalluinnartariaqarpormi:
* Najugaqarfik Ikinngut sananeqarmat innarluutillit inersimasut sungiusarfissaattut/angerlarsimaffissaattut sananeqarpoq (febr. 1980),
* najugaqartunut naleqqussakkamik, pisinnaasaannut naleqqussakkamik Sungiusarfik Ikinngut sullivittaqarpoq, Sannavik-mik taaguuteqartumik.
Pissutsinut piviusunut ilanngullugu oqaatigisariaqarportaaq ukiuni kingullerni meeqqat annertuumik innarluutillit, suli atuartuusut, Sungiusarfik Ikinngummi najugaqalersimanerat. Tassa Sungiusarfik ukiut 20-t missaat ingerlareersorlu meeqqat innersuunneqartalerput, naak Sungiusarfik aallaqqaammut taakkununngarpiaq pilersinneqanngikkaluartoq.
Anthon Frederiksen isumaqatigaarput oqarmat meeqqat taakku pisariaqartitaannut naleqquttumik atuartitaasariaqartut. Kommunillu pisussaaffigivaa tamanna qulakkiissallugu.
Inuit Ataqatigiinni arajutsisimanngilarput Sungiusarfimmi najugallit atuartitaanerat assigiinngitsutigut aporfeqarsimasoq. Tamanna paasivarput januar 2000-mi Inatsisartut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaata Ilulissat kommuneanut paasisassarsiorluni angalanerani.
Taamaattumik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap Inatsisartuni ataatsimiititaliaq susassaqartoq ( Kultureqarnermut Atuartitaanermullu Ataatsimiititaliaq) paasisimasaminik allakkatigut ilisimatippaa. Ilisimavarpullu Ataatsimiititaliap susassaqartup apeqqut Kultureqarnermut Atuartitaanermullu Naalakkersuisumut saaffiginnissutigigaa, Naalakkersuisullu allakkat akisimagai september 2000-imi.
Naalakkersuisup Kultureqarnermut Atuartitaanermullu ataatsimiititaliamut akissuteqaammini, taamani erseqqissarpaa, Ilulissat Kommuneani atuartitaanermut akisussaasut suleqatigalugit atuartut pisariaqartitsinerat malillugu atuartitaanerat aaqqissuunneqartoq. Naalakkersuisut allagaanni erseqqissarneqartut ilagaat, kommunit ataasiakkaat pisussaaffigigaat atuartitaanerup pisariaqartinneqartup neqeroorutiginissaa.
Kattusseqatigiit Inatsisartut Atuartitaanermut Kultureqarnermulllu ataatsimiititaliaanni aamma ilaasortaatitaqarmata Naalakkersuisut akissutaat arajutsisimassanngikkaat naatsorsuutigaarput.
Naalakkersuisup taamani akissutaa ersareqimmat Inuit Ataqatigiinni isumaqarpugut pissutsit tigussaasut Ilulissanorpiarlu tunngassuteqartut Anthon Frederiksenip Inatsisartunut oqaluuserisassanngortittariaqarsimanngikkaluarai, qitiusumimmi oqartussat kommunillu eqaatsumik suleqatigiinnermikkut aaqqissinnaasariaqaraluarmatigit.
Aallaqqaasinitsinni nalunaarutigaarput “annertusisamik immikkut atuartitsisarnerit” ataatsimut oqaaseqarfigiumaarlutigit:
- Ilisimaneqarpoq annertusisamik immikkut atuartinneqarnissamik pisariaqartitsisut ukiuni kingullerni amerliartortut.
- Ilisimaneqarpoq meeqqat pineqartut meeqqanut allanut naleqqiullutik avatangiisit tungaasigut immikkut pisariaqartitsisuusut.
- Ilisimaneqarpoq init atuartitsiffiusut meeqqat pisariaqartitaannut naleqqutsinngitsut atorlugit atuarfinni arlaqartuni atuartitsineq ingerlanneqartariaqartartoq - Ilulissaniinnaangitsoq.
- Ilisimaneqarportaaq annertusisamik immikkut atuartitsinermi atuartut qassiit isumaginnittoqarfimmit, peqqinnissaqarfimmillu aamma ikiorserneqartartut.
Pissutsit tamakku eqqarsalersitsipput, aperisariaqarpugullu atuartut taakku ataatsimut isigalugu sullinneqarnerat naammaginartuunersoq? Aperisariaqarpugullu pitsaanerusumik sullinneqarnissaat anguniarlugu Atuarfitsialak-mut piareersaatinut ilanngunneqarnerat naammaginartuunersoq?
Inuit Ataqatigiit tungaannit pingaartillugu oqaatigissavarput “Atuarfitsialak”-mi suliniutit illersorluinnaratsigit, pitsaasumillu naammassineqarsinnaanissaanut suleqataajuasagatta. Suliniutit iluatsilluassappata annertusisamik immikkut atuartitsisarnermut tunngasut ilanngullugit piareersarluagaasariaqartut isumaqarpugut.
Ilisimavarput Atuarfitsialaap piareersarneranut atatillugu pissutsit annertusisamik immikkut atuartinneqartartunut tunngasut qulaajarneqartut, qulaajaallunilu misissuinermi paasisat nalunaarusiarineqarsimasut. Nalunaarusiaq ukioq 2002-p aallartinnerani saqqummertoq soqutiginartorpassuarnik imaqarpoq, qujanarporlu suliaq aallartissimammat.
Taamaattorli tusarsaanngillat nalunaarusiaq tunngavigalugu isumasioqatigiissitsinerit tusaarniaanerilluunniit. Inuit Ataqatigiinni taamaammat aarleqqutigaarput meeqqat atuartut, ullutsinni 500-t tungaanut amerlassusillit (annertusisamik immikkut atuartinneqartartut) Atuarfitsialak-mut ikaarsaartinniarneqarnerannut suliniutit piareersaataasut peqqissaarunneqarnerat amigartoq. Misissuinerummi inerneri oqallisigisariaqarput, Atuarfitsialammut piareersaatit allat peqqissaarunneqarsimanerattuulli. Periarfissaq iluatsillugu Inatsisartut Kultureqarnermut Atuartitaanermullu Ataatsimiititaliaat apeqqummik tamatuminnga nalileeqqullugu inussiarnersumik kissaateqarfigaarput.
Naggasiutigalugu oqaatigissavarput Anthon Frederiksen-ip aalajangiiffigisassatut siunnersuutaata taamatut iluseqartillugu taamatullu imaqartillugu akuersaarsinnaannginnatsigu. Apeqqutilli saqqummiunneqartup pingaaruteqarluinnarnera pillugu nunatsinni annertuumik innarluutillit immikkut ittumik atuarfisaanik pisariaqartitsineq tamakkiisoq Kultureqarnermut Atuartitaanermullu Ataatsimiititaliami nalilersorluaqqussavarput.