Samling

UPA 2006/67

17. maj 2006

Olga P. Berthelsen

 

Inuiaqatigiit sanngisuut qanoq ililluta pilersissinnaavagut?

(Inatsisartuni ilaasortaq Agathe Fontain, Inuit Ataqatigiit)

 

Inatsisartuni ilaasortap Agathe Fontainip apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisissiaatigut isummersorfissatut qitiusoq tassaavoq, inuiattut killiffitsinni sanngiiffigisatsinnik ajugaaffiginnilluni akaareqatigiilluni, inoqatinut ataqqinnituulluni aamma qanilaartuulluni susaasareqatigiinnermik ilisarnaateqarluni ingerlaqqinnissami tunngaveqarusunneq.

 

Inuiattut ilisarnaateqarusunneq nunarsuup sinnera mattutinngikkaluarlugu nunagisamik asanninnermik tunngavilik.

 

Qularani inuunermi ataatsimoortuunermik misigisimanermik inuiannik pigisaqartitsisoq, tassaavoq inuiaat imminnut tatiginerannik uppernarsaatit pingaarnersaat.

 

Inuiattut kinaassuseqarneq pingaartutut isumaqarfigisariaqaripput Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut. Inuiattummi kinaassuseqarneq tassaasussaavoq demokratimik, akaareqatigiinnermik aamma atugarissaarnermik nalilittut pingaartitatsinnik annertusaajuassalluni tunngavissat qajannaannersaat.

 

Inuiaqatigiittut misigisimanermi suut ataatsimoorluni nalilittut pingaartinnerlugit akuersaarlugit ilisimasariaqarput.

 

Inuit imminnut napatittut, imminnut oqartussaaffigisut, imminnullu inooqatigiittut akisussaaffigeqatigiittut, tassaapput Inuit Ataqatigiit anguniagaasa pingaarnerit ilaat.

 

Nunarput namminersortoq meeraaffigalugu nuannersuussaaq. Meeraq inuunermut tikilluaqqusaasutut misigisimatinneqassaaq asaneqarluni, ataqqineqarluni, innimigineqarluni pisinnaatitaaffeqarlunilu peroriartorsinnaasariaqarluni akisussaassuseq ilisimallugu.Aammattaaq pugiussanngilarput meeraq paarilluarneqarnissamik, ineriartornissamik ilinniartitaanissamillu pisinnaatitaafeqarmat.

 

Meeqqat kikkulluunnit piginnaasaminnik atiusinnaanngornissaat periarfissiuttuartariaqarparput. Inuttut naleqassutsiminnik imminullu tatigisinnaanissaminnut ilisimaarinnittunngorlugit aqqutissiuuttuartariaqarpagut.

 

Inuiaqatigiittut pisussaaffigaarput meerartatta timikkut, tarnikkut inooqatigiinnikkullu pitsaanerpaamik ineriartornissaannik periarfissiutissallugit. Tamakkulu meeqqap naartuuneraniit aallartinneqareersimasariaqarput. Tamanna pimoorullugu suliniuteqarfigineqarpat, pilersissinnaavagut meeqqat sanngisuut inuusuttuaranngulernermi inersimasunngornermilu nukissamik peqarlutik ingerlaqqissinnaasut.

 

Inuiaqatigiittut ingerlaatsip allanngoriartornerata malitsigisaanik ilaqutariit inissisimanerat, suliassaallu annertuumik sunnerneqarput. Tamatuma kinguneraa ilaqutariit iluminni nammineq akisussaaffigalugit isumagisarsimasaat inuiaqatigiinniit isumagisassanngortinneqartalernerat.

 

Inuiaqatigiittut ingerlaatsip allanngoriartornera, aamma inuiattut siuariartornitsinnut ersiutaavoq. Tamanna inuiattut tulluusimaarutigisariaqaripput, Inuit Ataqatagiit isumaqarpugut. Taamaakkuluartoq ineriartornitsinni qimataqannginnissarput, sutigut tamatigut eqqumaffigiuartariaqarparput. 

Meeqqat suli atualinnginnerini meeqqerivinnik aaqqissuusseqqinneq, immikkut aningaasaliiffigineratigut pilersissinnaavarput meeqqerivik sulisoqarnermigut pitsaasumik inissisimasoq, ilinniarsimasunik sulisulik allaat meeqqat, timikkut inooqatigiinnikkullu sullinneqarnerisa avataatigut, anersaakkut sullinneqarsinnaanerannik imaqartoq.

 

Meeqqat anersaakkut sullinneqarsinnaanerinik eqqarsaatigisagut, makkuusinnaasutut takorloorpagut: Meeqqerivinni kulturikkut sulisut atorluarneqarnerisigut, assersuutigalugit assiliisartut, filmiliortut, atuakkiortut, taalliortut, qiperuisartut, taalliortut, erinniortut erinarsortartut allallu anersaakkut pisuussutinik suliaqartut peqartullu,meeqqerisunik suleqateqartinnerisigut, meeqqanut anersaakkut tunniussaqarsinnaanissaminnut ikorfartueqataasinnaanerat, meeqqanillu tusarnaarnermik tunniussisinnaasut. Mikisuunermiit isummanik tusarniarneqartarneq kingusinnerusukkut inuunerup sinnerani naleqassutsimik imminut tatiginermik qulannginnermillu tunisisarmat.

 

Siuliani taasagut peqatigiiffinni, inuusuttuaqqat ornittagaanni aamma atorluarneqarsinnaasutut isumaqarfigilluinnarpagut. Assersuutigalugu timersoqatigiiffinni annertuumik timersornermik ingerlatsiffiusuni, qaammammut ataasiarluni anersaakkut immersuisinnaasunik "attartortoqarsinnaavoq" taamaasilluni, inuusuttuaqqat timikkut nukittuunngorsarneqarnerisa saniatigut anersaakkut nukittuungortinneqarsinnaapput. Taamaaliornikkuttaaq anguneqarsinnaavoq inuusuttuaqqat akornanni timip, inooqatigiinnerup aammalu anersaap imminnut ataqatigiinnerisa paasisimaneqaleriartornera.

 

Inuiaqatigiit tamaasa ataatsimut isigalugit, anersaakkut pitsaanerusumik inuuneqalernissamut aqqutisssatut isigisagut ilaatigut aamma makkuupput:

 

Meeqqat atuarfiani upperisarsiornermik ilinniartitsisarnerup, ullumikkut meeqqat anersaakkut sanngiitsuunerat eqqarsaatigalugu tulluarsarneqarnerusinnaavoq. Ullumikkut upperisarsiornermut tunngatillu, meeqqat atuarfiani anguniagassatut ingerlanneqartartut annertoorujussuupput (Akullerni). Anguniagassatut siunniussat annikillisarnerisigut, takorloorneqarsinnaavoq meeqqanut ulluinnarni qaninnerusumik, inuunerannullu attuumanerusumik ilinniartitsisinnaalernissaq, taamaasilluni anersaakkut nukittuunngornissamut qanillattorsinnaaneq periarfissiuunneqarluni.

 

Anersaakkut ineriartornissamut angajoqqaat pingaaruteqarluinnarnerat pugiorneqassanngilaq.

 

Inuiaqatigiit pitsaanerusumik inuuneqalernissaat, nammaqatigiinnikkut periutsit atorlugit qulakkeerinneqataaffiusussaq. Kikkut tamarmik ilinniagaqalernissaat, suliffeqarfinni ilinniarfinnilu pioreersuni ilinniartitseqqiisarnerit aqqutigalugit, sulisoqarnermi atugassarititaasut pitsanngorsaavigisarnerisigut ilisimasallu qaffassaavigiuarnerisigut, angajoqqaat peqataajuarsinnaanissaminnut nukissaminnik tuniorarneqarsinnaanerat aqqutissiuunneqassaaq.

 

Immaqa aperisoqarsinnaavoq tamakku, qanoq anersaakkut nukittuunngornissamut attuumassuteqarnersut?

 

Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut, siuliani eqqaasagut inuup timikkut, inooqatigiinnikkut anersaakkullu pitsaasumik inuuneqarnissaanut tunngaviulluinnartut. Taamaattumik tamakkutigut aqqutissiuinissaq ukiuni makkunani Inatsisartunit aallartisarneqartoq, siunissamik qaamasumik isiginissatsinnut neriuutissaqalersikkaatigut, Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

   

Inuiaqatigiit anersaakkut sanngisuut tassaapput, inuit timikkut, inooqatigiinnikkut, tarnikkut anersaakkullu sanngisuut.

 

Inuiaqatigiit timikkut, inooqatigiinnikkut, tarnikkut anersaakkullu sanngisuut suli nukittorsaqqinniarlugit, Inatsisartut ukiukkut ataatsimiinnerminni, Naalakkersuisut suliniutissatut aallartitaat "Inuuneritta" tunngaviusumik tamarmik isumaqatigiissutigaat.

 

"Inuuneritta"-p siunertaraa inuiaqatigiittut peqqissuunissatta pingaartinneqarnissaa, inuusaatsittalu pitsanngorsartuarnissaa.

 

Taamatut inuiattut ataatsimoorussamik, peqqissuunissatsinnik eqqarsarneq ukiorpassuarni periuserisimasatsinnik allannguiniarnermik imaqarpoq. Inuiattut peqqissuunissamut tunngatillugu, tunngaviusumik eqqarsartariaatsitsinnik allannguinissamik pisariaqartitsisoq.

 

Tassa peqqissuuneq timimiiginnanngilaq! Peqqissuuneq aamma inooqatigiinnermiippoq, tarnitsinniippoq aamma anersaatsinniippoq.

Inuit tamarmik ulluinnarni peqqissuunissaq isumaanniilertariaqarpoq. Atuarfinni, ilinniarfinni, suliffeqarfinni, ilaqutariinni, peqatigiiffinni nunaqqatigiinnilu.

 

Nunarsuarmioqatigiinnermi inuiassuit katitigaapput inuiaqatigiippassuarnik tamakkerlutik inuiattut kinaassutsiminnik ilisimaarinnittunit, inuiaassutsimik ingasattajaarineq pinnagu nunarsuarmioqatigiinnermik akisussaaffigeqatigiinneq aamma uagut nukittorsaaqataaffissaraarput.

 

Nunarsuarmi inuiassuit assigiinngitsut amerlangaassusaat uumasorpassuit amerlangaassusiattulli minnerpaamik pingaartigaaq. Uagut inuiattut nunarsuarmioqatitsinnut tunissutissatsitut anguniartuartariaqagarput tassa inuiaat nukittuujusut meeqqat, inuusuttut, inersimasut utoqaanerusullu akornanni ataqqeqatigiinnermik imaqartoq.

 

Inuiaat inuiaqatigissallugit pilerinartut aamma tikikkuminartut. Tungavissatta pingaarnerit ilagissavaat inuiaqatigiinni innuttaasut ileqqumissut ataasiakkaarlutik piginnaasartik najoqqutaralugu ataatsimoornermut ikorfartueqataasut.

 

Inuit Ataqatigiinniit upperaarput nunarput namminersortoq, inuminit sanngisuunit kikkunnik tamanit suleqateqarsinnaasoq pilersikkumaaripput. Upperaarput siunissarput qaamaasuusoq, uagullu tamatta peqataanitsigut suli qaamanerulersissinnaagipput inoqatigut, silaannarput, avatangiiserput piniagassagullu eqqarsaatigeqqissaarlugit sulinitsigut.

 

Apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisissiamik "Inuiaqatigiit sanngisuut qanoq ililluta pilersissinnaavagut?"-mik saqqummiisoq, Inatsisartuni ilaasortaq Agathe Fontain Inuit Ataqatigiit qutsavigerusupparput, oqallisissiamik imaannaanngitsumik aammalu ataasiaannarlugu oqaluuserineqartussaanngitsumik saqqummiimmat.