Partiit oqaaseqaataat (IA)

UKA 2002/63.1

25. September 2002

Josef Motzfeldt

2003-mut aningaasanut inatsisissatut naalakkersuisut siunnersuutaannut tunngasoq

Siullermeerneqarnera

Inuit Ataqatigiit isumaqarput nunatsinni innuttaasut illoqarfissuarnut ikittuinnarnut, pisortanit aningaasaliiffigineqarluartarnermikkut ineriartorfiulluareersimasunut eqiterneqartariaqanngitsut. Qangaanerusoq nunatsinni siulivut nunap ilaani piniagassaqarfiulluartunut katersuuttarsimapput.

Ullumikkut uumassusillit nunatta ilaanni takkusimaartarnerat kisimi nunatta innersorneqarneranut aalajangiisuujunnaarsimavoq. Minnerunngitsumimmi ukiuni kingullerni pisortat suliffeqarfeqarfitsigut assigiinngitsutigut aningaasalersuisuunerat aalajangiisuunerpaalersimavoq, illoqarfiit qassikattaannaat, ilaatigut nalaatsornerinnakkut, isumannarpallaanngitsumik napasinnaalersimanerannut.

Taamaattumik Aningaasanut Inatsit nunatta annertuutigut siamasinnerpaamillu ineriartortinneqarneranut qulakkeerutaasussaalluni sakkussaavoq. Tamatumani apeqqutaaginnarpoq taama isummernissamut naalakkersuinikkut sapiissuseqarneq, nunattalu immikkoortuini periarfissanik upperinninneq, soorunalumi innuttaasut nunap immikkoortuini qinigaasa innuttaasut peqatigalugit periarfissarsiullaqqissuiat piumassuseqarnerallu aalajangiisooqataalluinnarpoq.

Ilumut innuttaasut ullumikkut ingerlanertut illoqarfissuarnut qassikattannguaannarnut eqiterunnissaat siunnerfigineqanngitsoq nassuerutigigaanni, tamanna aningaasaliisarnerup siamasissumik oqimaaqatigiinnerusumillu timitaliivigineratigut naqissuserneqartariaqarpoq.

Ilumut nunatsinni nammaqatigiinneq naligiimmillu periarfissiineq ilumoorunneqarpat, tamanna aamma akileraarusersueriaatsikkut timitaliivigineqartariaqarpoq, kommunini akileraartitsinermi assigiinngissutsip annertuallaartup akileraartarnermi inatsisikkut iluarsiivigineratigut.

Ilisimaneqartutummi innuttaasunik kiffartuussinerup, meeraappata, utoqqaappata, siusinaarluni pisartagaqartariaqartuuppata il.il. assigiinnerpaajutinnissaa nunap inuisalu ataatsimoorluni misiginerannut pingaaruteqarpoq.

Ullumikkut innuttaasut isertitamikkut periarfissaasa assigiinnginnerujussuannut takussutissat pingaarnersaat innuttaasut kommuniminnut akileraarutimikkut tunniuttagaaniippoq.

Kommunini suliffissatigut inuussutissarsiorsinnaanikkullu qeqqanit annertunerusumik tappiffigineqarsimanngitsuni akileraarummi %-i ataaseq 250.000 kr missaannaannik isertitsissutaasartoq qaffasinnerpaamik %-imut ataatsimut pissarsiviusartoq 20 mio kr pallillugit isertitsisarpoq.

Unneqqarissaarnertut taaneqarsinnaanngilaq pissutsit taamaannerisa malitsigisaanik kommunit periarfissalunnerusut innuttaminnut pisussaaffitik naammaginarnerpaamik naammassiniaraluarlugit taakkuummata qaffasinnerpaamik innuttaasunut akileraartitsiviusut.

Kommunit qassikattannguit ullumikkut aningaasarsiornikkut periarfissarissaareersut taamalu ingerlarsorfioreersut nukik pigisartik atorluarlissuk. Inatsisartunilu nunatta ataatsimoorluni ingerlallualernissaa isummannarniagassarigatsigu, aallutassavut tassaasussaapput kommunit ingerlallualernissaminnut perusukkaluarlutik Namminersornerulluni Oqartussanit annertunerusumik periarfissinneqarsimanngitsut, siuarsaavigissallugit.

Ilumut inuiaqatigiit nukittullutik ineriartornissaat, namminiilernissamut tunngaviulluinnartoq, periarfissikkusukkutsigu ullumikkumut sanngiinnerusutut inissisimasut aalluttariaqarivut Inuit Ataqatigiit isumaqarput. Ingerlatsinitsinni sumiuna sanngiiffeqartugut? Qanorlu tamakku aaqqissinnaavagut?

Assersuutissat arlaqarput:

Takornariaqarnermut Inatsisartut maannamut 100 mio kr qaangerlugit aningaasaliisa-reerpugut. Ullumikkulli takornariartitsinermi ineriartortitsiviusup, Greenland Tourismip, salliutillugit aallussivigisai tassaanerupput ingerlalluarfioreersut. Uffa isumaqarnartoq siuarsaaviusariaqartut salliullugit GT-p aallutissagai.

Sanaartornikkut aningaasalersuutit ingerlarsorfioreersunut annertunerpaajupput. Taamalu ingerlarsorfioreersut, amerlanertigullu inissaaleqiffiunerpaasut, suli sanaartugassatigut allatigullu inerisaaviginerisigut inooqatigiinnikkut ajornartorsiutinik aamma pilersitsivinngortinneqartarput, saviup kajungerisaatut innuttaasunik nutsuisuutinneqarnermikkut.

Illoqarfissuit qassikattannguit aamma taakkuupput inissialiortiternerni inigisanillu attartornermit piginnittunngornissamut periarfissiiviusut.

Kingumut qiviarluni inissialiortiternermi inatsisitigut iliuuserisimasat nalilersuiffiginerini eqqarsaatigiinngitsoorsinnaanngisavut tassa 10-40-50, piginneqatigiilluni initaarsinnaaneq, attartortuunermit piginnittuunermut aqqutissiuussimanikkut innuttaasut assigiinngitsunik periarfissinneqarsimaneri.

Taakkunanimi illoqarfissuarni realkreditikkut taarsigassarsisinnaaneq kisimi periarfissaqarpoq.

Tamakkuli qaavisigut attartortuunermit piginnittuunermut aningaasat landskarsimut isertut aamma illoqarfissuarni taakkunani suli nutaanik inissialiornernut atorneqassasut naalakkersuisut siunnerfigaat.

Inatsisartut inatsisaat innuttaasunik immikkoortitsisussaanngimmata Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat sanaartugassanut aningaasaateqarfik aqqutigalugu realkreditimut assingusumik taarsigassarsisitsisarsinnaanerup illoqarfissuit avataanniittunut periarfissiissutigineqarsinnaanera. Taarsigassarsisitsisarfik ilaatigut aningaasalersorneqarsinnaavoq, illoqarfissuarni attartortuunermit piginnittuunermut ineqartut pisinerisigut isertitatigut.

Illoqarfissuarnimi ullumikkutut annertutigisumik sanaartugassatigut aningaasalersuiuarnerup kingunerisa ilagaat, taakkunani sanaartugassat naammassineqarsinnaanatik kinguaattoorfiunerujussuat aammalu sanaartukkat akitsoraluttuinnarnerat.

Pissutsit tamakku eqqartuiffiginerannut naggasiullugu Inuit Ataqatigiit nuannaarutigaat upernaaq Inatsisartut ataatsimiinneranni inigisanut akiliutaasartut nutartiffiginerata ilumut siunnerfiusutut iluaquserniakkanut tamakkiisumik iluaqutaasimaneranik nalileeqqusinerput malillugu naalakkersuisut ataatsimiinnerup matuma ingerlanerani Inatsisartut ataatsimiititaliaat arlaqartut misissuisimanerup takussutissartaanik saqqummiiviginiarmatigik.

Taamaattoq inuiaqatigiit aaqqissugaaneranik iliuutsit tamakkiisumik naliliivigineqartariaqarnerannik Inatsisartunut siorna ukiakkut neriorsuutigineqartoq naalakkersuisut piviu-sunngortinnianngikkaat paasigatsigu uggoraarput. Sooq tamanna naammassineqarsin-nasimanngila?

Naak sanaartornermi naammassisinnaasat killeqaraluartut sanaartornerup aningaasaliissutinut malinnaasinnaannginneranut pissutaasut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit misissorneqassasut kaammattuutigaarput. Sanaartornermut Pisortaqarfik eqaannerusumik pilertornerusumillu naammassinnissinnaaqqullugu Inatsisartunit aningaasaliivigineqareerpoq. Tamanna sutigut iluaqutaasimava?

Ilanngullugu sanaartugassatut aningaasaliissutaareersut nunatta ilaani sumiinneri kiisalu sanaartornermi ingerlataqartut nuna tamakkerlugu qanoq atorneqarnerat aamma qanoq iliornikkut tamakkiinerusumik atorneqarsinnaanerat?

Inuussutissarsiutitigut siuarsaanissamik siunnerfeqartumik naalakkersuisut upernaaq saqqummiussaatigut qanoq iliuuseqarfissatut saqqummiunneqartut nunatta aningaasarsiorneranut iluaqutaasussatut naatsorsuutigisariaqartut qanoq pilersaarusiorneqarsimanersut aningaasaliissutaasussatullu 1,7 mio kr suliniutigisassatut saqqummiunneqartunut naapertuunnersut aamma naliliivigineqartariaqartut, Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

Inuussutissarsiutit maannamut pingaarnersaat torersumik ingerlatsiviusariaqarmat, naalakkersuisut maannamut sangusaqattaartumik kinalu nipitunerusumik oqartoq naalagarinerullugu ingerlatsinerat, sakkortuumik upariartariaqarparput.

Saattuarniarneq, qaleralinniarneq aamma rejernianreq tamakkerlutik tamakkersorfiginiar-neqaraluarput. Akilli, naalakkersuinikkut atugassarititaasut aalisakkanillu allanik suli iluaquteqarniannginnerup piujuaannartitsinissamik tunngaveqarniarneq annertuumik ulorianartorsiortitsimmata naalakkersuisut nassuerutigisariaqarpaat.

Tassungalu atatillugu sinerissap qanittuani aalisarnerup iluarsiiviginiarneranut atatillugu, minnerpaamik angallatinik piginnittut sulisitsisutut ingerlatsinermik ilinniartinneqartuarnissaat kattuffiat peqatigalugu isumannaagassat ilagilluinnarpaat.

Amma avataasiutini inuttat 2000 missaaniittut ilaasa 300 missaaniittut nunait allamiunit suli inuttaqartinneqarnerat, suliffissanik ujartuinitsinni isumaliutiginerusariaqarivut, Inuit Ataqatigiit isumaqarput. Avataasiortut nunatta napaniarneranut pisussaaffeqaramik tamanna aallunnerusariaqarpaat.

Inuussutissarsiutitigut siuarsaaniarnermut suliniutit oqaaseqarfiginerat naggaserlugu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut kaammattuutigerusupparput, selskabit marluk suliffissanik pilersitsiniarnermut siunnerfeqartut, Greenland Resources aamma Sulisa nalilersuiffigilluaqqullugit. Siunnerfii imminnut ungasinngimmata kattussinnaanerat ussernartorsiornarpoq. Imikkut tamarmik siulersuisoqaqinatik, direktioneqaqinatik allaffissuaqaqinatillu ingerlasinnaanerat iluatinnarmat.

Maannakkullu Sulisa A/S-ip nalornianrtorsiorfiunera iluatsillugu kattussinnaanerat naliliiffigineqartariaqartoq, Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

Ilinniartitaanermut sipaarniutiginiarneqartut ilinniagaqartut atugaannut ajornerulersitsin-nginnissaat naliliivigineqartariaqarpoq.

Ilinniartitaaneq toqqaannartumik eqqornagu sipaarfiusinnasutut naliliivigeqqusarput Ilinniagaqartut inigisaanni kiffartuussinermiippoq. Kollegiani ingerlatsinermut aningaasartuutit pillugit nalunaarusiaq, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap Ilinniartitaanermut Ataatsimiititaliaq peqatigalugu naliliivigissagaat Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

Ammaanermi oqalugiaat aallaavigalugu oqallinnermi oqaatigereerparput inuit sulisullu nuttarsinnaanerannut naalakkersuisut iliuuseriniagaat aningaasaliissutigineqartut ilanngullugit isumaliutigilluagaanngitsutut, pisariaqartitsinerup misissuiffigineqarsimannginneranik kiisalu aningaasaliissutigineqartut ilaat qanoq amerlatigisut iliuuseriniakkamut allaffissornermut atorneqarnissaat nalunaarsimanngitsorluunniit, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap ilanngullugu nalilersorluartariaqaraa isumaqarpugut.

Pensionisiat aaqqiiviginiarnerannut ammaanermi oqalugiaatip oqaluuserinerani uparuaagatta, aningaasaliunneqartut ilumut naapertuunnersut annerusumik isummersorfiginngilagut. Tikkuagarput tassaaneruvoq, naalakkersuisooqatigiit pilersinneqarnerminni kingornalu tamanut ammasumik ataatsimiititsisarnerni Inuit Ataqatigiit peqataaffigisarsimasaanni naalakkersuisooqatigiit ilaasortaannit pensionisiallit tamarmik assigiimmik pisartagaqalernissaannik nipeqartumik neriorsuutigineqartartumut aaqqiissutiginiarneqartut sanilliullugit neriorsuilussinnarnermik taasariaqarsorigatsigik.

Peqqinnissaqarfimmi sipaarniutiginiakkat suliaritinniarlutik utaqqisunut sunniuteqassan-ngitsunik naalakkersuisunit oqaatigineqaraluartut, sipaarfigineqarniartut misissuataarne-risigut takuneqarsinnaavoq, tamanna ilumuunngitsoq. Soorlu DIH-mi atortunik piseqqusiunnaarneq, immikkut ilisimasalinnik ikiorteqarnerup annikillileriffigineqarnissaannik siunnersuutigineqartukkut, DK-imi suliaritikkiartortartunut aningaasaliissutit ilanngarteriffigineqarsimanerisigut il.il. tamanna takuneqarsinnaavoq.

Maannakkullu Ilimmarfiup avataanit aningaasaliiffigineqarsinnaaneranik isumalluarsimanerugaluup piviusunngunngitsoorneratigut pilersaarut kinguartinneqartussanngormat, aningaasat tassuuna sipaarneqartussanngortut atuarfigissarnerup annertusinissaanut, Paamiuni Imarsiornermut Ilinniarfiup ilinniartunut inigititaasa iluarsartuunnissaannut kiisalu Aasianni GU-mi ilinniartut inigisaasa iluarsarneqarlutik aamma ilaneqarnissaannut atorne-qarnissaat Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut nalilersorneqaqquagut.

Taama annertunerusumik oqaasertalernagu Ilimmarfiup kinguartinneqartariaqarnera Inuit Ataqatigiit pisariaqarluinnartutut isummerfigaat.

Mittarfiliortiternerup nanginneqarnissaanut tunngatillugu Paamiuni mittarfiliassap piviusun-ngortinneqarnissaa Inuit Ataqatigiit aalajangiusimavaat. Illoqarfiilli sinnerini mittarfiliortoqarsinnaanerinut aningaasaliissutit taamaallaat Qaqortumi mittarfiliaasinnaasumut atorne-qarsimanerat Inatsisartut aningaasaliinermikkut piumasarisaannik sanioqqutsineq isornartoqartipparput. Tassungalu atatillugu Narsarsuup matuneqarnissaanik angallannermut naalakkersuisup isummaminik aalajangersimalluinnartumik saqqummerneranut sanilliukkusuppagut partiata aamma naalakkersut siulittaasuata allaanerusumik isumaqarlutik saqqummernerat. Partimi naalakkersuisunilu suleqatigiinneq pitsaviusimannginnguatsiarpoq.

Ammaanermimi oqalugiaat aallaavigalugu oqallinermi paasinarsivoq naalakkersuisut siulittaasuata partimilu oqaaseqartuata Narsarsuup ullumikkutut ingerlaannarnissaa siunnerfigiuaraat.

 

Air Greenlandimillu oqaatigineqartut naapertorlugit kujataanit nunanut allanut angalaniartut tamakkerlutik Kangerlussuakkoortalissappata tamanna 15 mio kr-nik naleqassanerarneqarpoq. Taakkumi kikkut akilissavaat? Angalaniartut? Taamaassimappat billetsi inummut ataatsimut 1.000 kr angullugu akisunerulissooq. Angalaneq pisariunerulissooq kiisalu takornariaqarnikkut ineriartortitsinermi taqqavani ingerlataqartut inuussutissarsiumminnik mattunneqarluinnassapput.

Erseqqissumik oqaatigineqartariaqartoq ujartugarput tassa silaannakkut nunatsinnit nunanut allanut angallanermi sunarpiaq siunertaanersoq. Mittarfiit pingasut 1200 meterinut tallinerisigut Islandimi Keflavik nunatsinnit nunanut allanut angalaniarnermi qitiutinneqalersaarpa. Tamanna ilumut siunnerfiusimassappat nunatsinni suliffissaqarnikkut taamalu aningaasarsiornikkut kingunerisassai misissorluarneqareersimappat?

Ilumut tamanna naalakkersuisut, imaluunniit angallannermut naalakkersuisup siunnerfigisimappagu, ilimagisariaqarpoq Narsarsuaq kisiat pinnagu aamma Kangerlussuup matuneqarnissaa naalakkersuisut (-p) siunnerfigerpiaramigit oqaatiginnginnaraa?

Sipaarfiusinnaasunik ujaasiniarnermi sulisunut inissialiornermut Inatsisartut aningaasaliissutigeriigaasa aalajangiusimaneqarnissaat saneqqunneqarsinnaanngilaq. Ullumikkummi Nuummiunerusoq sulisut ineqarallartinneqartarnerinut aningaasat landskarsimit akiliutigineqartartut ukiumut 60 mio kr missaaniipput.

Naggasiitinnata naalakkersuisut siunnersuisoqatigiinnik annikillilerisimanerannut tunngasoq apeqquteqarfigissavarput.

Nerisaqarneq pillugu siunnersuisoqatigiit atorunnarsinniarneqarput.

Naligiissitaanermut siunnersuisoqatigiit annikillileriffiginiarneqarput.

Kulturikkut siunnersuisoqatigiit atorunnaarsinniarneqarput.

Nuna tamakkerlugu suliffeqarnermut siunnersuisoqatigiit oqaasertalillannguarnagit atorunnaarsinniarneqarput.

Imigassamut aanngajaarnartunut siunnersuisoqatigiit atatiinnarniarneqarput.

Taama immikkut ilisimasalinnik siunnersuisoqatigeeqarneq simasissumik inuttalersorneqartoq oqartussaaqataanermik isummamut naapertuuttoq, suunuku toqqammaviaglugit naalakkersuisunit pingaarneriuiffigineqarsimasoq – imaluunniit pingaannginnersiuiffigineqarsimasoq.

Naggataatigut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap suleriaatsiminik allanngortitsisimaneratigut Aningaasanut Inatsissatut naalakkersuisut siunnersuutaat pillugu augusti aallartilaaginnartoq Aningaasaqarnermut naalakkersuisoq ataatsimeeqatigineqarsinnaasimammat tamanna ilorraap tungaanut alloriarneruvoq qujanartoq. Aamma taamaalilluni Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq septemberi aallartilaaginnartoq naalakkersuisunut tamanut apeqqutigisariaqartorpassuarnik uparuartariaqartunillu saqqummeereersinnaasimavoq, ataatsimiititaliat allat tamakkerlugit susassaqarfiinut tunngasunik isumasioreerlugit.

Naalakkersuisunut allakkatigut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap apeqqusersugai allanngortittariaqartutullu tikkuartugai tamakkerlugit suleqataaffigereeratsigik, aammalu naatsorsuutigigatsigu Ataatsimiititaliap ilaasortaasa gruppiminnut tamakku saqqummiussoreersimassagaat maani piffissamik atuiffigissanngilagut. Tamakku tamarmik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap aappassaaneerinninnermi isumaliutissiissutigiumaagaatigut tamanut saqqummiunneqarumaarmata.

Taama tamakkiisuunerusumik Aningaasanut Inatsisissatut siunnersuut isumaliutersorfigaarput.

Inaarsarnerani Aningaasaqarnermi Ataatsimiititaliami inuiaqatigiinnut ajunnginnerpaamik iluusiliiniaqataassuugut.

Partiit oqaaseqaataat (IA)

UKA 2002/63.1

25. September 2002

Josef Motzfeldt

2003-mut aningaasanut inatsisissatut naalakkersuisut siunnersuutaannut tunngasoq

Siullermeerneqarnera

Inuit Ataqatigiit isumaqarput nunatsinni innuttaasut illoqarfissuarnut ikittuinnarnut, pisortanit aningaasaliiffigineqarluartarnermikkut ineriartorfiulluareersimasunut eqiterneqartariaqanngitsut. Qangaanerusoq nunatsinni siulivut nunap ilaani piniagassaqarfiulluartunut katersuuttarsimapput.

Ullumikkut uumassusillit nunatta ilaanni takkusimaartarnerat kisimi nunatta innersorneqarneranut aalajangiisuujunnaarsimavoq. Minnerunngitsumimmi ukiuni kingullerni pisortat suliffeqarfeqarfitsigut assigiinngitsutigut aningaasalersuisuunerat aalajangiisuunerpaalersimavoq, illoqarfiit qassikattaannaat, ilaatigut nalaatsornerinnakkut, isumannarpallaanngitsumik napasinnaalersimanerannut.

Taamaattumik Aningaasanut Inatsit nunatta annertuutigut siamasinnerpaamillu ineriartortinneqarneranut qulakkeerutaasussaalluni sakkussaavoq. Tamatumani apeqqutaaginnarpoq taama isummernissamut naalakkersuinikkut sapiissuseqarneq, nunattalu immikkoortuini periarfissanik upperinninneq, soorunalumi innuttaasut nunap immikkoortuini qinigaasa innuttaasut peqatigalugit periarfissarsiullaqqissuiat piumassuseqarnerallu aalajangiisooqataalluinnarpoq.

Ilumut innuttaasut ullumikkut ingerlanertut illoqarfissuarnut qassikattannguaannarnut eqiterunnissaat siunnerfigineqanngitsoq nassuerutigigaanni, tamanna aningaasaliisarnerup siamasissumik oqimaaqatigiinnerusumillu timitaliivigineratigut naqissuserneqartariaqarpoq.

Ilumut nunatsinni nammaqatigiinneq naligiimmillu periarfissiineq ilumoorunneqarpat, tamanna aamma akileraarusersueriaatsikkut timitaliivigineqartariaqarpoq, kommunini akileraartitsinermi assigiinngissutsip annertuallaartup akileraartarnermi inatsisikkut iluarsiivigineratigut.

Ilisimaneqartutummi innuttaasunik kiffartuussinerup, meeraappata, utoqqaappata, siusinaarluni pisartagaqartariaqartuuppata il.il. assigiinnerpaajutinnissaa nunap inuisalu ataatsimoorluni misiginerannut pingaaruteqarpoq.

Ullumikkut innuttaasut isertitamikkut periarfissaasa assigiinnginnerujussuannut takussutissat pingaarnersaat innuttaasut kommuniminnut akileraarutimikkut tunniuttagaaniippoq.

Kommunini suliffissatigut inuussutissarsiorsinnaanikkullu qeqqanit annertunerusumik tappiffigineqarsimanngitsuni akileraarummi %-i ataaseq 250.000 kr missaannaannik isertitsissutaasartoq qaffasinnerpaamik %-imut ataatsimut pissarsiviusartoq 20 mio kr pallillugit isertitsisarpoq.

Unneqqarissaarnertut taaneqarsinnaanngilaq pissutsit taamaannerisa malitsigisaanik kommunit periarfissalunnerusut innuttaminnut pisussaaffitik naammaginarnerpaamik naammassiniaraluarlugit taakkuummata qaffasinnerpaamik innuttaasunut akileraartitsiviusut.

Kommunit qassikattannguit ullumikkut aningaasarsiornikkut periarfissarissaareersut taamalu ingerlarsorfioreersut nukik pigisartik atorluarlissuk. Inatsisartunilu nunatta ataatsimoorluni ingerlallualernissaa isummannarniagassarigatsigu, aallutassavut tassaasussaapput kommunit ingerlallualernissaminnut perusukkaluarlutik Namminersornerulluni Oqartussanit annertunerusumik periarfissinneqarsimanngitsut, siuarsaavigissallugit.

Ilumut inuiaqatigiit nukittullutik ineriartornissaat, namminiilernissamut tunngaviulluinnartoq, periarfissikkusukkutsigu ullumikkumut sanngiinnerusutut inissisimasut aalluttariaqarivut Inuit Ataqatigiit isumaqarput. Ingerlatsinitsinni sumiuna sanngiiffeqartugut? Qanorlu tamakku aaqqissinnaavagut?

Assersuutissat arlaqarput:

Takornariaqarnermut Inatsisartut maannamut 100 mio kr qaangerlugit aningaasaliisa-reerpugut. Ullumikkulli takornariartitsinermi ineriartortitsiviusup, Greenland Tourismip, salliutillugit aallussivigisai tassaanerupput ingerlalluarfioreersut. Uffa isumaqarnartoq siuarsaaviusariaqartut salliullugit GT-p aallutissagai.

Sanaartornikkut aningaasalersuutit ingerlarsorfioreersunut annertunerpaajupput. Taamalu ingerlarsorfioreersut, amerlanertigullu inissaaleqiffiunerpaasut, suli sanaartugassatigut allatigullu inerisaaviginerisigut inooqatigiinnikkut ajornartorsiutinik aamma pilersitsivinngortinneqartarput, saviup kajungerisaatut innuttaasunik nutsuisuutinneqarnermikkut.

Illoqarfissuit qassikattannguit aamma taakkuupput inissialiortiternerni inigisanillu attartornermit piginnittunngornissamut periarfissiiviusut.

Kingumut qiviarluni inissialiortiternermi inatsisitigut iliuuserisimasat nalilersuiffiginerini eqqarsaatigiinngitsoorsinnaanngisavut tassa 10-40-50, piginneqatigiilluni initaarsinnaaneq, attartortuunermit piginnittuunermut aqqutissiuussimanikkut innuttaasut assigiinngitsunik periarfissinneqarsimaneri.

Taakkunanimi illoqarfissuarni realkreditikkut taarsigassarsisinnaaneq kisimi periarfissaqarpoq.

Tamakkuli qaavisigut attartortuunermit piginnittuunermut aningaasat landskarsimut isertut aamma illoqarfissuarni taakkunani suli nutaanik inissialiornernut atorneqassasut naalakkersuisut siunnerfigaat.

Inatsisartut inatsisaat innuttaasunik immikkoortitsisussaanngimmata Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat sanaartugassanut aningaasaateqarfik aqqutigalugu realkreditimut assingusumik taarsigassarsisitsisarsinnaanerup illoqarfissuit avataanniittunut periarfissiissutigineqarsinnaanera. Taarsigassarsisitsisarfik ilaatigut aningaasalersorneqarsinnaavoq, illoqarfissuarni attartortuunermit piginnittuunermut ineqartut pisinerisigut isertitatigut.

Illoqarfissuarnimi ullumikkutut annertutigisumik sanaartugassatigut aningaasalersuiuarnerup kingunerisa ilagaat, taakkunani sanaartugassat naammassineqarsinnaanatik kinguaattoorfiunerujussuat aammalu sanaartukkat akitsoraluttuinnarnerat.

Pissutsit tamakku eqqartuiffiginerannut naggasiullugu Inuit Ataqatigiit nuannaarutigaat upernaaq Inatsisartut ataatsimiinneranni inigisanut akiliutaasartut nutartiffiginerata ilumut siunnerfiusutut iluaquserniakkanut tamakkiisumik iluaqutaasimaneranik nalileeqqusinerput malillugu naalakkersuisut ataatsimiinnerup matuma ingerlanerani Inatsisartut ataatsimiititaliaat arlaqartut misissuisimanerup takussutissartaanik saqqummiiviginiarmatigik.

Taamaattoq inuiaqatigiit aaqqissugaaneranik iliuutsit tamakkiisumik naliliivigineqartariaqarnerannik Inatsisartunut siorna ukiakkut neriorsuutigineqartoq naalakkersuisut piviu-sunngortinnianngikkaat paasigatsigu uggoraarput. Sooq tamanna naammassineqarsin-nasimanngila?

Naak sanaartornermi naammassisinnaasat killeqaraluartut sanaartornerup aningaasaliissutinut malinnaasinnaannginneranut pissutaasut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit misissorneqassasut kaammattuutigaarput. Sanaartornermut Pisortaqarfik eqaannerusumik pilertornerusumillu naammassinnissinnaaqqullugu Inatsisartunit aningaasaliivigineqareerpoq. Tamanna sutigut iluaqutaasimava?

Ilanngullugu sanaartugassatut aningaasaliissutaareersut nunatta ilaani sumiinneri kiisalu sanaartornermi ingerlataqartut nuna tamakkerlugu qanoq atorneqarnerat aamma qanoq iliornikkut tamakkiinerusumik atorneqarsinnaanerat?

Inuussutissarsiutitigut siuarsaanissamik siunnerfeqartumik naalakkersuisut upernaaq saqqummiussaatigut qanoq iliuuseqarfissatut saqqummiunneqartut nunatta aningaasarsiorneranut iluaqutaasussatut naatsorsuutigisariaqartut qanoq pilersaarusiorneqarsimanersut aningaasaliissutaasussatullu 1,7 mio kr suliniutigisassatut saqqummiunneqartunut naapertuunnersut aamma naliliivigineqartariaqartut, Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

Inuussutissarsiutit maannamut pingaarnersaat torersumik ingerlatsiviusariaqarmat, naalakkersuisut maannamut sangusaqattaartumik kinalu nipitunerusumik oqartoq naalagarinerullugu ingerlatsinerat, sakkortuumik upariartariaqarparput.

Saattuarniarneq, qaleralinniarneq aamma rejernianreq tamakkerlutik tamakkersorfiginiar-neqaraluarput. Akilli, naalakkersuinikkut atugassarititaasut aalisakkanillu allanik suli iluaquteqarniannginnerup piujuaannartitsinissamik tunngaveqarniarneq annertuumik ulorianartorsiortitsimmata naalakkersuisut nassuerutigisariaqarpaat.

Tassungalu atatillugu sinerissap qanittuani aalisarnerup iluarsiiviginiarneranut atatillugu, minnerpaamik angallatinik piginnittut sulisitsisutut ingerlatsinermik ilinniartinneqartuarnissaat kattuffiat peqatigalugu isumannaagassat ilagilluinnarpaat.

Amma avataasiutini inuttat 2000 missaaniittut ilaasa 300 missaaniittut nunait allamiunit suli inuttaqartinneqarnerat, suliffissanik ujartuinitsinni isumaliutiginerusariaqarivut, Inuit Ataqatigiit isumaqarput. Avataasiortut nunatta napaniarneranut pisussaaffeqaramik tamanna aallunnerusariaqarpaat.

Inuussutissarsiutitigut siuarsaaniarnermut suliniutit oqaaseqarfiginerat naggaserlugu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut kaammattuutigerusupparput, selskabit marluk suliffissanik pilersitsiniarnermut siunnerfeqartut, Greenland Resources aamma Sulisa nalilersuiffigilluaqqullugit. Siunnerfii imminnut ungasinngimmata kattussinnaanerat ussernartorsiornarpoq. Imikkut tamarmik siulersuisoqaqinatik, direktioneqaqinatik allaffissuaqaqinatillu ingerlasinnaanerat iluatinnarmat.

Maannakkullu Sulisa A/S-ip nalornianrtorsiorfiunera iluatsillugu kattussinnaanerat naliliiffigineqartariaqartoq, Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

Ilinniartitaanermut sipaarniutiginiarneqartut ilinniagaqartut atugaannut ajornerulersitsin-nginnissaat naliliivigineqartariaqarpoq.

Ilinniartitaaneq toqqaannartumik eqqornagu sipaarfiusinnasutut naliliivigeqqusarput Ilinniagaqartut inigisaanni kiffartuussinermiippoq. Kollegiani ingerlatsinermut aningaasartuutit pillugit nalunaarusiaq, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap Ilinniartitaanermut Ataatsimiititaliaq peqatigalugu naliliivigissagaat Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

Ammaanermi oqalugiaat aallaavigalugu oqallinnermi oqaatigereerparput inuit sulisullu nuttarsinnaanerannut naalakkersuisut iliuuseriniagaat aningaasaliissutigineqartut ilanngullugit isumaliutigilluagaanngitsutut, pisariaqartitsinerup misissuiffigineqarsimannginneranik kiisalu aningaasaliissutigineqartut ilaat qanoq amerlatigisut iliuuseriniakkamut allaffissornermut atorneqarnissaat nalunaarsimanngitsorluunniit, Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap ilanngullugu nalilersorluartariaqaraa isumaqarpugut.

Pensionisiat aaqqiiviginiarnerannut ammaanermi oqalugiaatip oqaluuserinerani uparuaagatta, aningaasaliunneqartut ilumut naapertuunnersut annerusumik isummersorfiginngilagut. Tikkuagarput tassaaneruvoq, naalakkersuisooqatigiit pilersinneqarnerminni kingornalu tamanut ammasumik ataatsimiititsisarnerni Inuit Ataqatigiit peqataaffigisarsimasaanni naalakkersuisooqatigiit ilaasortaannit pensionisiallit tamarmik assigiimmik pisartagaqalernissaannik nipeqartumik neriorsuutigineqartartumut aaqqiissutiginiarneqartut sanilliullugit neriorsuilussinnarnermik taasariaqarsorigatsigik.

Peqqinnissaqarfimmi sipaarniutiginiakkat suliaritinniarlutik utaqqisunut sunniuteqassan-ngitsunik naalakkersuisunit oqaatigineqaraluartut, sipaarfigineqarniartut misissuataarne-risigut takuneqarsinnaavoq, tamanna ilumuunngitsoq. Soorlu DIH-mi atortunik piseqqusiunnaarneq, immikkut ilisimasalinnik ikiorteqarnerup annikillileriffigineqarnissaannik siunnersuutigineqartukkut, DK-imi suliaritikkiartortartunut aningaasaliissutit ilanngarteriffigineqarsimanerisigut il.il. tamanna takuneqarsinnaavoq.

Maannakkullu Ilimmarfiup avataanit aningaasaliiffigineqarsinnaaneranik isumalluarsimanerugaluup piviusunngunngitsoorneratigut pilersaarut kinguartinneqartussanngormat, aningaasat tassuuna sipaarneqartussanngortut atuarfigissarnerup annertusinissaanut, Paamiuni Imarsiornermut Ilinniarfiup ilinniartunut inigititaasa iluarsartuunnissaannut kiisalu Aasianni GU-mi ilinniartut inigisaasa iluarsarneqarlutik aamma ilaneqarnissaannut atorne-qarnissaat Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut nalilersorneqaqquagut.

Taama annertunerusumik oqaasertalernagu Ilimmarfiup kinguartinneqartariaqarnera Inuit Ataqatigiit pisariaqarluinnartutut isummerfigaat.

Mittarfiliortiternerup nanginneqarnissaanut tunngatillugu Paamiuni mittarfiliassap piviusun-ngortinneqarnissaa Inuit Ataqatigiit aalajangiusimavaat. Illoqarfiilli sinnerini mittarfiliortoqarsinnaanerinut aningaasaliissutit taamaallaat Qaqortumi mittarfiliaasinnaasumut atorne-qarsimanerat Inatsisartut aningaasaliinermikkut piumasarisaannik sanioqqutsineq isornartoqartipparput. Tassungalu atatillugu Narsarsuup matuneqarnissaanik angallannermut naalakkersuisup isummaminik aalajangersimalluinnartumik saqqummerneranut sanilliukkusuppagut partiata aamma naalakkersut siulittaasuata allaanerusumik isumaqarlutik saqqummernerat. Partimi naalakkersuisunilu suleqatigiinneq pitsaviusimannginnguatsiarpoq.

Ammaanermimi oqalugiaat aallaavigalugu oqallinermi paasinarsivoq naalakkersuisut siulittaasuata partimilu oqaaseqartuata Narsarsuup ullumikkutut ingerlaannarnissaa siunnerfigiuaraat.

 

Air Greenlandimillu oqaatigineqartut naapertorlugit kujataanit nunanut allanut angalaniartut tamakkerlutik Kangerlussuakkoortalissappata tamanna 15 mio kr-nik naleqassanerarneqarpoq. Taakkumi kikkut akilissavaat? Angalaniartut? Taamaassimappat billetsi inummut ataatsimut 1.000 kr angullugu akisunerulissooq. Angalaneq pisariunerulissooq kiisalu takornariaqarnikkut ineriartortitsinermi taqqavani ingerlataqartut inuussutissarsiumminnik mattunneqarluinnassapput.

Erseqqissumik oqaatigineqartariaqartoq ujartugarput tassa silaannakkut nunatsinnit nunanut allanut angallanermi sunarpiaq siunertaanersoq. Mittarfiit pingasut 1200 meterinut tallinerisigut Islandimi Keflavik nunatsinnit nunanut allanut angalaniarnermi qitiutinneqalersaarpa. Tamanna ilumut siunnerfiusimassappat nunatsinni suliffissaqarnikkut taamalu aningaasarsiornikkut kingunerisassai misissorluarneqareersimappat?

Ilumut tamanna naalakkersuisut, imaluunniit angallannermut naalakkersuisup siunnerfigisimappagu, ilimagisariaqarpoq Narsarsuaq kisiat pinnagu aamma Kangerlussuup matuneqarnissaa naalakkersuisut (-p) siunnerfigerpiaramigit oqaatiginnginnaraa?

Sipaarfiusinnaasunik ujaasiniarnermi sulisunut inissialiornermut Inatsisartut aningaasaliissutigeriigaasa aalajangiusimaneqarnissaat saneqqunneqarsinnaanngilaq. Ullumikkummi Nuummiunerusoq sulisut ineqarallartinneqartarnerinut aningaasat landskarsimit akiliutigineqartartut ukiumut 60 mio kr missaaniipput.

Naggasiitinnata naalakkersuisut siunnersuisoqatigiinnik annikillilerisimanerannut tunngasoq apeqquteqarfigissavarput.

Nerisaqarneq pillugu siunnersuisoqatigiit atorunnarsinniarneqarput.

Naligiissitaanermut siunnersuisoqatigiit annikillileriffiginiarneqarput.

Kulturikkut siunnersuisoqatigiit atorunnaarsinniarneqarput.

Nuna tamakkerlugu suliffeqarnermut siunnersuisoqatigiit oqaasertalillannguarnagit atorunnaarsinniarneqarput.

Imigassamut aanngajaarnartunut siunnersuisoqatigiit atatiinnarniarneqarput.

Taama immikkut ilisimasalinnik siunnersuisoqatigeeqarneq simasissumik inuttalersorneqartoq oqartussaaqataanermik isummamut naapertuuttoq, suunuku toqqammaviaglugit naalakkersuisunit pingaarneriuiffigineqarsimasoq – imaluunniit pingaannginnersiuiffigineqarsimasoq.

Naggataatigut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap suleriaatsiminik allanngortitsisimaneratigut Aningaasanut Inatsissatut naalakkersuisut siunnersuutaat pillugu augusti aallartilaaginnartoq Aningaasaqarnermut naalakkersuisoq ataatsimeeqatigineqarsinnaasimammat tamanna ilorraap tungaanut alloriarneruvoq qujanartoq. Aamma taamaalilluni Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliaq septemberi aallartilaaginnartoq naalakkersuisunut tamanut apeqqutigisariaqartorpassuarnik uparuartariaqartunillu saqqummeereersinnaasimavoq, ataatsimiititaliat allat tamakkerlugit susassaqarfiinut tunngasunik isumasioreerlugit.

Naalakkersuisunut allakkatigut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap apeqqusersugai allanngortittariaqartutullu tikkuartugai tamakkerlugit suleqataaffigereeratsigik, aammalu naatsorsuutigigatsigu Ataatsimiititaliap ilaasortaasa gruppiminnut tamakku saqqummiussoreersimassagaat maani piffissamik atuiffigissanngilagut. Tamakku tamarmik Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap aappassaaneerinninnermi isumaliutissiissutigiumaagaatigut tamanut saqqummiunneqarumaarmata.

Taama tamakkiisuunerusumik Aningaasanut Inatsisissatut siunnersuut isumaliutersorfigaarput.

Inaarsarnerani Aningaasaqarnermi Ataatsimiititaliami inuiaqatigiinnut ajunnginnerpaamik iluusiliiniaqataassuugut.